» Σχολεία πρότυπα ή πειραματικά; «

Έχει ξεσπάσει μεγάλο θέμα μετά τις δηλώσεις του υπερυπουργού παιδείας σχετικά με τα πρότυπα σχολεία ΠΠΣ και τις εισαγωγικές εξετάσεις σ’ αυτά. Και όπως πάντα στη χώρα μας, όταν προκύπτει κάποιο θέμα, αναδεικνύονται άμεσα όλες οι ακραίες αντιθέσεις που κυοφορούνται στην κοινωνία και τα πράγματα οδηγούνται αναπόφευκτα σε υπερβολές και συγκρούσεις, που δεν διευκολύνουν τη βελτίωση των πραγμάτων αλλά στοχεύουν στην αντιμετώπιση των όποιων «αντιπάλων». Αν, όμως, εξεταστεί το ζήτημα με νηφαλιότητα, τότε ίσως καταδειχτεί το δίκαιο που έχει κάθε πλευρά και ίσως προκληθεί ένας συνετός διάλογος που θα οδηγήσει σε κάποιες επιλογές διόρθωσης ή βελτίωσης. Γιατί υπάρχουν δίκια και από τις δύο πλευρές, όπως φάνηκε από τις δημοσιευμένες θέσεις όσων έγραψαν για το θέμα.

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Όπως έχει διαπιστωθεί από πολλούς, το ισχύον σύστημα των Πρότυπων Πειραματικών Σχολείων (ΠΠΣ) πάσχει από πολλές πλευρές και τελικά δε φαίνεται να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της επιστήμης της εκπαίδευσης για το ρόλο των πειραματικών σχολείων. Δεν είναι δυνατόν να εφαρμόζει ένα σχολείο πειραματικές μεθόδους διδασκαλίας μόνο σε άριστους μαθητές, ενώ το πιο λογικό θα ήταν να επιλεγόταν τυχαίο δείγμα μαθητών, που θα αντιπροσώπευε την πραγματική εικόνα της μαθητικής κοινωνίας. Μόνο έτσι θα εξάγονταν τα κατάλληλα συμπεράσματα για την διάχυση των πειραματικών γνώσεων στα υπόλοιπα σχολεία. Επίσης, μια τέτοια στόχευση θα προϋπόθετε τη διασύνδεση των ΠΠΣ με τα Πανεπιστημιακά τμήματα Αγωγής, ώστε να εκπαιδεύονται εμπράκτως οι φοιτητές των παραγωγικών σχολών στην εκπαίδευση εντός πραγματικής τάξης.

Αντίθετα, από το ισχύον πλαίσιο διαφαίνεται ότι τα ΠΠΣ μόνο κατ’ όνομα είναι Πειραματικά, αφού όσα καινοτόμα επιτελούνται σ’ αυτά αφορούν μαθητές υψηλών προδιαγραφών αλλά και ήδη έμπειρους καθηγητές. Το κέρδος, λοιπόν, της εκπαιδευτικής κοινότητας εξανεμίζεται σε κάποιες ημερίδες και εκδηλώσεις, που αγγίζουν μόνο όσους εμπλέκονται με τα ΠΠΣ.

Απομένουν πια τα ΠΠΣ ως σχολεία αριστείας, όπου «εκπαιδεύονται οι μέλλοντες ηγέτες της νέας ελληνικής κοινωνίας», όπως ακούστηκε από τα χείλη προηγούμενου υπουργού παιδείας. Λειτουργούν, δηλαδή, τα σχολεία αυτά ως φυτώρια αριστούχων, με στόχο τη δημιουργία μιας μελλοντικής κοινωνίας υψηλών προδιαγραφών. Ταυτόχρονα, στα ΠΠΣ επιλέγονται εκπαιδευτικοί υψηλών προσόντων, που καλούνται να αποδώσουν τα μέγιστα των δυνατοτήτων τους εντός και εκτός διδακτικού ωραρίου, με ομίλους, προγράμματα και καινοτόμες δράσεις, που πάλι εξαντλούνται στα πλαίσια του ΠΠΣ. Αυτό σημαίνει ότι τα σχολεία αυτά είναι αποκομμένα από το σύνολο της εκπαιδευτικής κοινωνίας, δεν εγκλιματίζονται στην υπαρκτή πραγματικότητα της παιδείας στη χώρα μας και φαίνεται ότι δεν την επηρεάζουν σχεδόν καθόλου.

Ή μήπως δεν είναι έτσι; Μήπως δηλαδή το ισχύον σύστημα των ΠΠΣ δεν εφαρμόστηκε για να είναι τα σχολεία αυτά πειραματικά και να προβάλλουν πρότυπα εκπαίδευσης; Μήπως τελικά τα σχολεία αυτά στοχεύουν σε κάτι άλλο από αυτό που αναφέρει ο τίτλος τους; Οι ερωτήσεις πηγάζουν αυθόρμητα από τον ρόλο που επιλέχθηκε να διαδραματίσουν τα σχολεία αυτά στην επιβολή της αξιολόγησης των εκπαιδευτικών, όπως την είχαν σχεδιάσει οι προηγούμενες κυβερνήσεις. Γιατί πρώτα εφαρμόστηκε η αξιολόγηση στα ΠΠΣ, με τις γνωστές αυταρχικές διαδικασίες του αποκλεισμού όσων δεν αξιολογήθηκαν, που προκάλεσαν αντιδράσεις και επέφεραν αδικίες εναντίον συναδέλφων. Πρώτα στα σχολεία αυτά επιχειρήθηκε η ετεροαξιολόγηση με βαθμολογία, από άλλους συναδέλφους, χωρίς κανένα εχέγγυο επιστημονικής εγγυρότητας ή τεκμηρίωσης. Επίσης, η διαδικασία της επιλογής εκπαιδευτικών, με τον τρόπο που πραγματοποιείτο, δεν ήταν τίποτε άλλο από ένα κυνήγι χαρτιών και πιστοποιήσεων, όπου ένα πρόγραμμα αγωγής υγείας ήταν ισόκυρο με ένα έτος υπηρεσίας και ένα χαρτί ξένης γλώσσας μπορούσε να υπερκεράσει ένα μεταπτυχιακό! Αλλά ποιος εγγυάται ότι κάποιος που έχει ολοκληρώσει ένα πρόγραμμα καινοτόμας δράσης (και είναι γνωστό πως επιλέγονται αυτοί που θα κάνουν πρόγραμμα-θα συμπληρώσουν δηλ. το ωράριό τους!) είναι πιο έμπειρος και ικανός να εφαρμόσει νέες μεθόδους διδασκαλίας και να εκπληρώσει τους στόχους μιας πρότυπης εκπαίδευσης;

Και σ’ αυτούς που θα αντιτείνουν ότι υπήρχε και η προφορική συνέντευξη σε τριμελή επιτροπή, δεν αξίζει να απαντήσει κανείς. Μόνο αν δουν τους βαθμούς των συνεντεύξεων το 2013 θα καταλάβουν ότι όλη η διαδικασία ήταν τυπική! Και πώς αλλιώς να ήταν, όταν ο χρόνος της συνέντευξης είναι μόλις 15 λεπτά της ώρας. Πώς μπορεί μια επιτροπή να αναγνωρίσει τα προσόντα ή τις ατέλειες ενός εκπαιδευτικού με δύο ερωτήσεις επί συγκεκριμένων θεμάτων και μια ολιγόλεπτη αυτοπαρουσίαση του ενδιαφερομένου;

Το συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι τα ΠΠΣ όντως αποτελούν πειραματικά σχολεία, αλλά όχι για νέες μεθόδους διδασκαλίας. Αντίθετα σχεδιάστηκαν για να είναι το όχημα μιας νέας πολιτικής στην εκπαίδευση, όπου θα εφαρμόζονταν οι νέες συνθήκες της παιδείας σε μαθητές και εκπαιδευτικούς, πριν εφαρμοστούν σε όλα τα σχολεία. Αυτός ο στόχος ξεφεύγει από τα πεδία της αριστείας. Γι’ αυτό όσοι υπερασπίζονται την αριστεία στις τοποθετήσεις τους κατά την πρόσφατη συζήτηση νομίζω ότι χάνουν το δάσος. Είναι χαρακτηριστική η ερώτηση που υποβλήθηκε σε καθηγητή υποψήφιο για επιλογή σε ΠΠΣ από μέλος της τριμελούς επιτροπής: «Τι μπορείτε να κάνετε για τη διεύθυνση του σχολείου εσείς ως εκπαιδευτικός;». Ο υποψήφιος έδωσε τη δική του απάντηση αλλά όταν βγήκε έξω κάποιος του «σφύριξε» ότι η σωστή απάντηση ήταν: «Θα κάνω ό,τι μου ζητήσετε»!  Γιαβόλ καπιτάν!

Γεώργιος Β. Τσούπρας

Δρ. Θεολογίας