Το 2001, το πρόγραμμα οικονομικής εξυγίανσης που είχε συμφωνήσει η Τουρκία με το ΔΝΤ κατέρρεε και η χώρα γνώριζε βαθιά κρίση.
Στις εκλογές που έγιναν έναν χρόνο αργότερα, τα παραδοσιακά πολιτικά κόμματα έχαναν πανηγυρικά και το ισλαμικό κόμμα του Τ. Ερντογάν αναλάμβανε την εξουσία για να τη διατηρήσει τα επόμενα 11 χρόνια.
Σήμερα, μια άλλη συναλλαγματική κρίση απειλεί να στείλει την Τουρκία ξανά στην αγκαλιά του ΔΝΤ και να τερματίσει, μαζί με τα οικονομικά σκάνδαλα που ταλανίζουν την κυβέρνηση, την εποχή Ερντογάν.
Ένα ευρώ αγόραζε 2,66 τουρκικές λίρες στις αρχές του προηγούμενου Σεπτεμβρίου.
Όμως, προχθές είχε φθάσει να αγοράζει 3,19 λίρες, προκαλώντας την αντίδραση της κεντρικής τράπεζας, που ανέβασε πολύ τα βασικά επιτόκια παρέμβασης για να σταματήσει τη διολίσθηση.
Το επιτόκιο μιας εβδομάδας για συμφωνίες επαναγοράς (repo) σκαρφάλωσε στο 10% από 4% προηγουμένως, ενώ το επιτόκιο μιας μέρας πήγε στο 12% από 7,75%.
Είχε προηγηθεί παρέμβαση της κεντρικής τράπεζας της γείτονος στην αγορά συναλλάγματος την περασμένη εβδομάδα που κατέληξε σε πωλήσεις δολαρίων ύψους 3 δισ., χωρίς αποτέλεσμα.
Μετά την άνοδο των επιτοκίων, 1 ευρώ αγόραζε 3,09 λίρες χθες, γεγονός που μεταφράζεται σε ανατίμηση του ευρώ κατά 16% έναντι του τουρκικού νομίσματος από τις αρχές Σεπτεμβρίου. Η ανατίμηση του ευρώ ανέρχεται σε 31,5% από τις αρχές του 2013 και ήταν της τάξης του 26% περίπου την προηγούμενη χρονιά.
Με τη Fed να εφαρμόζει τη μείωση της αγοράς χρεογράφων που πλήττει τις αναδυόμενες αγορές και την Τουρκία να αντιμετωπίζει πολιτικές αναταράξεις, η αντίστροφη μέτρηση για τον Τ. Ερντογάν και την περίοδο οικονομικής ευμάρειας ίσως έχει αρχίσει.
Η οικονομία της γείτονος αναπτύχθηκε με ρυθμό 3,4% το 2013 σύμφωνα με εκτιμήσεις, ενώ η κυβέρνηση προέβλεπε ρυθμό 4% τη φετινή χρονιά.
Ο Τούρκος πρωθυπουργός συνηθίζει να λέει ότι η οικονομία αναπτύχθηκε με ρυθμό 5% κατά μέσο όρο κατά τη διάρκεια της θητείας του.
Όμως, η ανάπτυξη στηρίχθηκε σε μεγάλο βαθμό σε δανεικά και η μεγάλη άνοδος των επιτοκίων από την κεντρική τράπεζα, στην οποία αντιτάχθηκε δημοσίως ο Τ. Ερντογάν, για να σταματήσει την υποτίμηση της λίρας, υπονομεύει την ανάπτυξη της τουρκικής οικονομίας.
Με δεδομένο το μεγάλο έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών που ξεπερνά το 7% του ΑΕΠ, η διολίσθηση της λίρας ίσως είναι μέρος της ενδεδειγμένης λύσης.
Εναλλακτικά ή συμπληρωματικά, η Τουρκία θα μπορούσε να επιβάλει περιορισμούς στην ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων ή να προσφύγει στο ΔΝΤ, αναφέρουν οι ειδήμονες.
Δεν γνωρίζουμε ασφαλώς τι θα γίνει στο τέλος σε μια χώρα όπου θεωρούσε εαυτόν περιφερειακή υπερδύναμη.
Το μόνο σίγουρο είναι ότι η Αθήνα έχει λόγους να ανησυχεί για τις εξελίξεις στη γείτονα.
Κατ’ αρχάς, κανένας δεν μπορεί να αποκλείσει το ενδεχόμενο η τουρκική κυβέρνηση να χρησιμοποιήσει κάποιο γεωπολιτικό ζήτημα για να αποσπάσει την προσοχή των πολιτών της από τα οικονομικά ζητήματα.
Δεύτερον, ο ρυθμός ανάπτυξης της τουρκικής οικονομίας θα επιβραδυνθεί και ίσως εισέλθει σε ύφεση.
Αυτό σημαίνει λιγότερες εισαγωγές από το εξωτερικό, γεγονός που θα πλήξει τις ελληνικές εξαγωγές.
Οι ελληνικές εξαγωγές στην Τουρκία ανήλθαν σε 2,6 δισ. ευρώ το 2012 από μόλις 369 εκατ. ευρώ το 2002.
Από την άλλη πλευρά, οι εισαγωγές τουρκικών προϊόντων στη χώρα μας ανήλθαν σε 1 δισ. ευρώ το 2012 από 645 εκατ. ευρώ το 2002.
Είναι σαφές ότι το εμπορικό ισοζύγιο των δύο χωρών είναι πλεονασματικό για την Ελλάδα.
Ακόμη, η απλούστευση των διαδικασιών για είσοδο στην Ελλάδα έχει οδηγήσει σε μεγάλη αύξηση στις αφίξεις Τούρκων τουριστών. Η αύξηση ανήλθε σε 58% περίπου το 2012 έναντι του 2011.
Όλα αυτά θα μπορούσαν να αλλάξουν εις βάρος της Ελλάδας αν η τουρκική οικονομία έμπαινε σε ύφεση λόγω των υψηλών επιτοκίων και των παρενεργειών από τη διολίσθηση της λίρας.
Η επίπτωση θα ήταν μικρή, αλλά θα επιβάρυνε το εξωτερικό ισοζύγιο και τον ρυθμό ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας.
Τρίτον, το Χρηματιστήριο Αθηνών (Χ.Α.) επηρεάζεται αρνητικά από τα γεγονότα στη γείτονα αφού ανήκει πλέον στο κλάμπ των αναδυόμενων αγορών.
Η μετάδοση της κρίσης στο Χ.Α. γίνεται επίσης μέσω της μετοχής της Εθνικής Τράπεζας, που έχει σημαντική παρουσία στην Τουρκία μέσω της Finansbank.
H διολίσθηση της λίρας έχει άμεσο αντίκτυπο στην κεφαλαιακή επάρκεια της Εθνικής.
Η Εθνική έχει τη Finansbank στα βιβλία της για 4 με 4,5 δισ. ευρώ.
Επομένως, η υποτίμηση της λίρας κατά 26% το 2013 μεταφράσθηκε σε «κεφαλαιακό» χτύπημα της τάξης του 1 δισ. ευρώ, αναφέρουν οι επαΐοντες.
Μέχρι στιγμής τα ποσά είναι ελεγχόμενα, όμως κανένας δεν μπορεί να γνωρίζει τι θα γίνει με την τουρκική λίρα στο μέλλον.
Έχει λοιπόν λόγους η Αθήνα να ανησυχεί για την οικονομική και την πολιτική κατάσταση στην Τουρκία αφού υπάρχουν τρόποι να μεταδοθεί η κρίση στην Ελλάδα.
Ας ελπίσουμε ότι δεν θα συμβεί, αλλά με ευχές δεν λύνονται τα προβλήματα.
Dr. Money
ΒΗΜΑ ΣΑΡΩΝΙΚΟΥ 